Βρήκαμε ένα νέο αποδεικτικό στοιχείο που προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες ενδείξεις ότι το σημερινό νησί της Ιθάκης ονομαζόταν κάποτε Δουλίχιον. Προέρχεται από έναν διάσημο ελληνικό χάρτη του 18ου αιώνα.
Διάφορες αναφορές στο Δουλίχιον ως το όνομα της σημερινής Ιθάκης απαντούν σε ιστορικές καταγραφές από τον Βιργίλιο μέχρι τους Βενετούς.
Όμως το συγκεκριμένο στοιχείο είναι σημαντικό, γιατί βρίσκεται στον πρώτο σύγχρονο χάρτη της Ελλάδας, που έχει εκδοθεί στα ελληνικά από Έλληνα χαρτογράφο.
Ρήγας Βελεστινλής, ένας Έλληνας Ήρωας
Ρήγας Βελεστινλής (1757 – 1798), γνωστός και ως Ρήγας Φεραίος, είναι ένας εθνικός ήρωας της Ελλάδας. Πολιτικός ακτιβιστής και στοχαστής, ήταν ένας από τους κορυφαίους επαναστάτες που ενέπνευσαν τον πόλεμο για την ανεξαρτησία της Ελλάδας πού έδωσε τέλος στην οθωμανική κυριαρχία.
Η εικόνα του βρισκόταν παλιά στο χαρτονόμισμα των 200 δραχμών, και σήμερα είναι χαραγμένο πάνω στο νόμισμα των 10 λεπτών (€0.10). Το άγαλμά του στέκεται στην είσοδο του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 1797 ήταν στη Βιέννη, προσπαθώντας να πετύχει υποστήριξη για την επανάσταση στην Ελλάδα. Εκεί εξέδωσε έναν χάρτη που απεικόνιζε το όραμά του για τα πολιτικά σύνορα της μελλοντικής, ελεύθερης Ελλάδας.
Η λεγόμενη Χάρτα της Ελλάδος αποτελείται από 12 φύλλα δεμένα σε ένα βιβλίο, τα οποία όλα μαζί φτιάχνουν έναν τεράστιο χάρτη 2 τετραγωνικών μέτρων.
Κλικάρετε στη μικρογραφία για να δείτε μία μεγαλύτερη εικόνα του χάρτη.Δολίχειον
Το φύλλο 5 της Χάρτας της Ελλάδος καλύπτει την κεντρική Ελλάδα και τα Ιόνια νησιά. Στη σημερινή Ιθάκη φαίνεται καθαρά η ονομασία ‘Δολίχειον’.
Ο καθηγητής James Diggle προσθέτει: το όνομα που έχει τυπωθεί πάνω στο νησί είναι το ‘Δολίχειον’, το όνομα που έχει τυπωθεί από κάτω του είναι το ‘Δöλχιό’. Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι το δεύτερο γράμμα δεν είναι όπως ίσως φαίνεται αρχικά ‘ο’ αλλά ‘ου’. Τα δύο σημάδια πάνω από το ‘ο’ το καθιστούν τυπογραφικό σύμπλεγμα του ‘ο’ με το ‘υ’, πράγμα που ήταν ο παραδοσιακός τρόπος γραφής του διφθόγγου ‘ου’ στα βυζαντινά και μεσαιωνικά χειρόγραφα. Φαίνεται λοιπόν ότι ο χαρτογράφος μας λέει ότι το νησί ονομάζεται στην καθομιλουμένη ‘Δουλχιό’, ενώ το επίσημο όνομά του είναι ‘Δολίχειον’. Το ενδιαφέρον είναι ότι τόσο στη δημοτική όσο και στη καθαρεύουσα εκδοχή του το τοπωνύμιο συνδέεται άμεσα με το ομηρικό Δουλίχιον.
Από πού πήρε ο Ρήγας τα χαρτογραφικά του δεδομένα;
Συμβουλευτήκαμε τον Καθηγητή Ευάγγελο Λιβιεράτο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι χαρτογράφος, έχει ψηφιοποιήσει και μελετήσει εκτεταμένα την Χάρτα της Ελλάδος, και είναι πιθανότατα ο πλέον ειδήμων στο θέμα της Χάρτας παγκόσμια.
Ο Καθηγητής Λιβιεράτος ανακάλυψε ότι υπήρχαν δύο εκδοχές της Χάρτας.Η ανάλυσή του έδειξε ότι ο Ρήγας βάσισε τη Χάρτα του σε προηγούμενους χάρτες του Γάλλου χαρτογράφου Γκιγιώμ Ντελίλ (Guillaume Delisle, απαντά επίσης ως de l’Isle, 1675 – 1726).
Ο Ντελίλ έφερε επανάσταση στη χαρτογραφία στις αρχές του 18ου αιώνα, κάνοντάς την πολύ πιο επιστημονική και λεπτομερή. Υπήρξε παραγωγικότατος εκδότης χαρτών και πολλοί μεταγενέστεροι χαρτογράφοι βάσισαν τη δουλειά τους στους χάρτες του.
Ο παλαιότερος χάρτης της Ελλάδας του Ντελίλ, η Carte de la Grece του 1707, απεικονίζει τη σημερινή Ιθάκη, αλλά την ονομάζει ‘’Teaki’.
Παρόλα αυτά, ο χάρτης του τού 1708 με ονομασία Graeciae Antiquae Τabula Nova (Νέος Χάρτης της Αρχαίας Ελλάδας), ο οποίος δείχνει τα αρχαία ονόματα πόλεων και περιοχών, ονομάζει την Ιθάκη ‘Dulichium’.
Εξερευνήστε τους χάρτες του Ντελίλ
Βρείτε την Ιθάκη στην καταπληκτική διαδραστική διαδικτυακή συλλογή χαρτών του David Rumsey.
(Μπορείτε να μεγεθύνετε τον χάρτη χρησιμοποιώντας τον τροχό κύλισης στο ποντίκι του υπολογιστή και να τραβήξετε την εικόνα γύρω γύρω για να δείτε τις διάφορες περιοχές από κοντά. Κλικάρετε πάνω στο ‘Go to Source’ για να ανοίξετε το εικονοσκόπιο του χάρτη σε νέα καρτέλα.)
Carte de la Grece
Graeciae Antiquae
Περισσότερες ερωτήσεις
Γιατί λοιπόν χρησιμοποίησε ο Βελεστινλής το όνομα ‘Δολίχειον’; Πρόκειται απλώς για αντιγραφή και μετάφραση από το Graeciae Antiquae του Ντελίλ;
Σε αυτή την περίπτωση, γιατί ο Ντελίλ χρησιμοποίησε το ‘Dulichium’ ως το παλιό όνομα για το ‘Teaki’;
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Λιβιεράτο τα Ιόνια Νησιά δεν ήταν στο επίκεντρο των πολιτικών φιλοδοξιών του Ρήγα, κι έτσι είναι πιθανό να αντέγραψε απλώς την πηγή του όσον αφορά αυτήν την περιοχή.
Η αναζήτηση συνεχίζεται. Μπορείτε να μας βοηθήσετε;
Αν είστε ιστορικός, χαρτογράφος, ή γεωγράφος, και είστε σε θέση να ρίξετε κάποιο φως στο θέμα αυτό ή να μας καθοδηγήσετε στο να βρούμε άλλους παλαιότερους χάρτες και αρχεία (αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά, νορμανδικά, βενετικά ή οθωμανικά), που μπορεί να προσφέρουν περισσότερα στοιχεία σχετικά με την τοποθεσία του Δουλιχίου, θα θέλαμε πολύ να επικοινωνήσετε μαζί μας.
Email: [email protected]Η ανακάλυψη του Δουλιχίου είναι σημαντική
Το όνομα και η τοποθεσία του Δουλιχίου είναι αποφασιστικής σημασίας για τη θεωρία του Οδυσσέα Λυομένου. Όταν ο Οδυσσέας περιγράφει την πατρίδα του την Ιθάκη λέει:
Εκεί γύρω είναι πολλά νησιά, κοντά το ένα με τ’ άλλο,
Το Δουλίχιον, η Σάμη κι η δασωμένη Ζάκυνθος.
Η ίδια η Ιθάκη κείται χαμηλά, η πιο απομακρυσμένη στο πέλαγος,
προς το λυκόφως:
Αν, όπως προτείνουμε εμείς, η Παλική ήταν η Ιθάκη, τότε χρειάζεται ακόμα να εντοπίσουμε το Δουλίχιον – και η σημερινή Ιθάκη είναι η λογική επιλογή. Αυτή η ανακάλυψη ενισχύει την υπόθεση της θεωρίας του Οδυσσέα Λυομένου ακόμα περισσότερο.